- υαλογράφημα
- Λέγεται και βιτρώ (vitraux), από τη γαλλική λέξη vitrail στον πληθυντικό της. Το υ., βυζαντινή εφεύρεση του 4ου ή 5ου αι., θριάμβευσε στη δυτική αρχιτεκτονική όταν επικράτησε ο γοτθικός ρυθμός. Αν και δεν ήταν άγνωστο στους ρομανικούς καλλιτέχνες, αναπτύχθηκε στη Γαλλία το 12o αι. και από εκεί διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Είναι ξακουστά τα θαυμάσια υ. στις πολυάριθμες γαλλικές εκκλησίες και στους καθεδρικούς ναούς της εποχής αυτής, στο Σαιν Ντενί, στη Σαρτρ, στη Ρουάν και στις αγγλικές και γερμανικές μητροπόλεις. To 14o αι. τα κυριότερα κέντρα κατασκευής υ. στην Ιταλία, η Σιένα, η Ασίζη και το Ορβιέτο, συνεργάζονταν στενά με τους μεγαλύτερους σύγχρονους καλλιτέχνες.
Στην Αναγέννηση η Φλωρεντία ανέλαβε ηγετικό καλλιτεχνικό ρόλο στην τέχνη αυτή και χρησιμοποίησε μεγάλους καλλιτέχνες όπως ο Γκιμπέρτι, ο Πάολο Ουτσέλο, ο Αντρέα ντε Καστάνιο κλπ. για τα σχέδια των υ. του καθεδρικού της ναού.
Την εποχή του μπαρόκ, του ροκοκό και του νεοκλασικισμού, το υ. παρακμάζει για να επανεμφανιστεί σε ορισμένα καλλιτεχνικά ρεύματα του 19ου αι., όπως των Ναζωραίων, των προραφαηλιτών κ.ά., αλλά κυρίως στο ρεύμα «λίμπερτυ» των αρχών του αιώνα μας.
Οι σύγχρονες καλλιτεχνικές τάσεις, μολονότι δεν υιοθετούν τη χρήση των υ. σε ευρεία κλίμακα, δεν την αποκλείουν εντελώς· καλλιτέχνες, μάλιστα, όπως ο Λεζέ, ο Λε Κορμπυζιέ, ο Σιρόνι και άλλοι πραγματοποίησαν με αυτά σημαντικά έργα· ωστόσο, η χρυσή εποχή των υ. παραμένει πάντοτε η γοτθική και η αναγεννησιακή περίοδος.
Υαλογράφημα σε καθεδρικό ναό του Κόβεντρυ, στην Αγγλία (φωτ. ΑΠΕ).
Υαλογράφημα της τεχνοτροπίας του Νανσύ. Η τεχνοτροπία του Νανσύ λέγεται και «ελεύθερη» (Γαλλία, Πινακοθήκη του Νανσύ).
Ο Χριστός σε υαλογράφημα του Γάλλου ζωγράφου Ρουώ, στην εκκλησία της Παναγίας των Χαρίτων του Πλατώ ντ’ Ασύ της Γαλλίας. Ο Ρουώ συνδιάζει άριστα το μυστικισμό με την ελεύθερη τεχνοτροπία.
Υαλογράφημα σε ναό της Φραγκφούρτης, στη Γερμανία (φωτ. ΑΠΕ).
Υαλογράφημα σε αμπαζούρ που έχουν σχήμα μπάλας ποδοσφαίρου (φωτ. ΑΠΕ).
* * *το, Ν [υαλογραφώ]1. ημιδιαφανής σύνθεση από χρωματιστά συνήθως κομμάτια γυαλιού που συγκρατούνται με μολύβδινες ταινίες και μεταλλικό οπλισμό και η οποία χρησιμοποιείται για να καλύψει ένα άνοιγμα με μια μεγάλη φωτεινή και διακοσμητική επιφάνεια, κν. βιτρώ2. διακοσμητικό σχέδιο που γίνεται με χάραξη πάνω σε γυαλί.
Dictionary of Greek. 2013.